اثر یون مشترک(ion effect)

این اثر به گونه ای به اصل لوشاتُلیه و اثر غلظت مربوط است که در مورد تعادل های یونی مطرح شده است و مفهوم آن چنین می باشد « هرگاه در یک تعادل یونی مقداری از یک ترکیب یونی را وارد کنیم ، بر غلظت یکی از یون های شرکت کننده در آن تعادل افزوده می شود و تعادل به سمتی جا به جا می شود که بر اساس اصل لوشاتلیه میزان تحمیل وارد شده را تعدیل کند . یعنی مقدار مناسبی از آن یون مشترک به صورت ترکیب غیر یونیده در می آید »

به طور مثال اگر در تعادل یونی : $\small CH_{3}COOH(aq)\rightleftharpoons CH_{3}COO^{-}(aq)+H^{+}(aq)$ در دمای ثابت ، مقداری سدیم استات بیافزاییم ، بر غلظت یون استات $\small CH_{3}COO^{-}$ افزوده می شود و این باعث می شود تا مقداری از این یون با یون هیدرونیوم

$\small H^{+}(aq)$ ترکیب شده و به صورت $\small CH_{3}COO^{-}$ مولکولی در آید . یعنی اثر یون مشترک استات در این جا سبب کاهش درجه یونش $\small (\alpha )$ اسید می شود . همین اثر با افزودن چند قطره محلول غلیظ هیدروکلریک اسید نیز مشاهده خواهد شد .

یک نمونه دیگر از اثر یون مشترک در توجیه کوچک بودن ثابت یونش مرحله دوم و سوم اسید ، در اسید های چند پروتونه نیز دیده می شود . مثلاً در مورد محلول هیدروسولفوریک اسید داریم که : $\small H_{2}S(aq)\rightleftharpoons HS^{-}(aq)+H^{+}(aq)\hspace*{1cm} K_{1}=1\times 10^{-7} \\ HS^{-}(aq)\rightleftharpoons S^{2-}(aq)+H^{+}(aq) \hspace*{1cm}K_{2}=1.3\times 10^{-13}$ که در این تفکیک ، دلیل کوجک تر شدن ثابت یونش دوم را می توان به اثر یون هیدرونیوم ( مشترک ) تولید شده در تفکیک اوّل دانشت که طبق اصل لوشاتلیه ، یونش دوّم را در جهت برگشت جابه جا می کند . البته ناگفته نماند که در خصوص کم تر شدن مقدار ثابت یونش دوم ، این مطلب را ارائه داد که تفکیک اول یونی از مولکولی خنثی که در آن قطبیت پیوند $\small H-S$ بیشتر است انجام می گیرد در حالی که یونش دوم از یک آنیون $\small HS^{-}$ که در آن میزان قطبیّت پیوند کمتر است انجام میگیرد . حال چرا قطبیت پیوند در یون منفی کمتر است ، اینه که تراکم بار منفی اطراف اتم مرکزی بیشتر شده و این باعث سستی پیوند $\small H-S$ می شود .

هرگاه به محلول سیرشده نمک طعام $\small NaCl$ ، اندکی سدیم کلرید خشک اضافه کنیم ، مقداری از آن رسوب می کند زیرا مقداری از یون های سدیم $\small Na^{+}$ و کلرید $\small Cl^{-}$ که در تعادل یونی : $\small NaCl(s)\rightleftharpoons Na^{+}(aq)+Cl^{-}(aq)$ وارد شده اند بر اساس اثر یون مشترک تعادل را در جهت برگشت و تشکیل $\small NaCl$ تفکیک نشده و رسوب کردن آن در محلول هدایت می کند .